Cukrzyca typu 2 u dzieci i młodzieży

W ostatnich latach znacznie zwiększyła się liczba pacjentów w pediatrycznych poradniach diabetologicznych.

Dawniej uznawano, że u dzieci i młodzieży występuje głównie cukrzyca typu 1. Obecnie w tej populacji rozpoznaje się również inne typy cukrzycy

Rozwój badań immunologicznych i genetycznych przyczynił się do znacznego postępu w poznawaniu przyczyn powstania cukrzycy, a przez to do modyfikacji rozpoznań typu cukrzycy.

Coraz więcej dzieci z T2

Niewłaściwe odżywianie, zbyt mała aktywność fizyczna i spędzanie wielu godzin przed telewizorem lubkomputerem przyczyniają się do powstania cukrzycy typu 2. Zwykle była ona rozpoznawana w populacji osób dorosłych i związana z otyłością, której towarzyszyła insulinooporność oraz względny niedobór insuliny, bez cech autoimmunizacji. Występowanie nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży w ostatnich dekadach spowodowało wzrost częstości zaburzeń tolerancji węglowodanów i zachorowań na cukrzycę. Zwiększoną częstość występowania cukrzycy typu 2 u dzieci i młodzieży początkowo dostrzeżono w Stanach Zjednoczonych.

Według danych polskich opublikowanych w 2012 r. współczynnik zapadalności na cukrzycę typu 2 u dzieci i młodzieży był stosunkowo niski i wynosił 1,01 na 100 000 na rok. Największą liczbę zachorowań na cukrzycę typu 2 w populacji wieku rozwojowego odnotowuje się w drugiej dekadzie życia (13–17 lat), czyli w okresie nasilonych procesów dojrzewania, kiedy zwiększa się wydzielanie hormonu wzrostu, co powoduje przejściowy stan insulinooporności. U chorych zwykle obserwuje się różnezaburzenia związane z insulinoopornością: nadciśnienie tętnicze, dyslipidemię, rogowacenie ciemne (przerost naskórka spowodowany wpływem czynników wzrostowych stymulowanych przez okresowo nadmierny poziom insuliny. Zmiany tego typu wyglądają jak małe grudki o aksamitnej powierzchni), niealkoholowe stłuszczenie wątroby, a u części pacjentek zespół policystycznych jajników. U niektórych dzieci w chwili rozpoznania cukrzycy typu 2 występuje kwasica ketonowa, która zwykle jest związana z infekcją bądź inną dolegliwością pogarszającą insulinowrażliwość.

Czynniki predysponujące do wystąpienia cukrzycy typu 2 u dzieci i młodzieży:

• czynniki etniczne (na cukrzycę typu 2 częściej chorują: Indianie, Latynosi, Amerykanie pochodzenia afrykańskiego, Azjaci i rdzenni mieszkańcy Pacyfiku)
• zbyt niska lub zbyt wysoka masa urodzeniowa w stosunku do czasu trwania ciąży
• sztuczne karmienie
• niski status socjalno-ekonomiczny
• otyłość
• mała aktywność fizyczna
• czynniki psychospołeczne (m.in. stres)
• palenie papierosów

Szczególnie zagrożone wystąpieniem cukrzycy typu 2 w wieku rozwojowym są dzieci:

• otyłe (BMI >95 centyli) lub z nadwagą (BMI 85–95 centyli)
• posiadające bliskich krewnych chorych na cukrzycę typu 2 lub z wcześnie ujawniającymi się chorobami układu krążenia, u których obecne są wskaźniki insulinooporności (dyslipidemia, nadciśnienie tętnicze, zespół policystycznych jajników – PCOS)

Etapy rozwoju cukrzycy typu 2:

• nadwaga
• otyłość prosta (spowodowana nadmierną podażą pokarmów)
• otyłość z insulinoopornością
• otyłość z insulinoopornością i upośledzoną tolerancją glukozy
• zespół metaboliczny
• cukrzyca typu 2

Kryteria rozpoznania cukrzycy typu 2 w wieku dojrzewania:

• nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG)
• nieprawidłowa tolerancja węglowodanów (IGT)
• prawidłowe lub zwiększone stężenie peptydu C
• niewystępowanie markerów immunologicznych
• nietypowy, często skryty początek z wolno narastającymi objawami
• zwykle bez ostrej manifestacji w postaci kwasicy ketonowej (niewielka ketoza lub jej brak)
• nadwaga lub otyłość (BMI, body mass index–85 centyli dla wieku i płci, 120% masy ciała prawidłowej dla wzrostu
• cechy insulinooporności, w tym rogowacenie ciemne, nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia, zespół policystycznych jajników i inne
• rodzinne obciążenie występowaniem cukrzycy typu 2 i otyłością

Cukrzyca typu 2 u dzieci najczęściej rozpoznawana jest w wieku 13–14 lat

Rozpoznanie

Cukrzycę u dzieci rozpoznaje się według aktualnie obowiązujących kryteriów diagnostycznych opublikowanych w Zaleceniach Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) z 2013 r. Opierają się one na pomiarach glikemii i ewentualnej obecności charakterystycznych objawów klinicznych i są niezależne od typu choroby. W diagnostyce typu cukrzycy należy uwzględnić obraz kliniczny oraz badania laboratoryjne. Należy także przeprowadzić diagnostykę różnicową uwzględniającą cukrzycę typu 1, cukrzyce monogenowe, cukrzyce wtórne w przebiegu innych schorzeń lub jako skutek stosowanych leków. Czasami jednak obraz kliniczny i wyniki badań mogą budzić wątpliwości. Wynika to z nakładania się zaburzeń etiopatogenetycznych (następujących po sobie prowadzących do choroby) charakterystycznych dla dwóch typów cukrzycy. Z tego powodu coraz częściej rozpoznaje się „cukrzycę podwójną”.

Alarmujące dane o wzrastającej liczbie zachorowań na cukrzycę typu 2 u dzieci i młodzieży na całym świecie wskazują na konieczność podjęcia działań profilaktycznych.